Op het podium lukt een overtuigende performance meestal alleen met genoeg bewegingsvrijheid. Niemand wil “aan de lijn” dansen, zingen of een solo spelen op de catwalk van een arena midden in het publiek. Voor draadloze signaaloverdracht heb je daarom een draadloos systeem of RF-verbinding nodig. Hier vind je een overzicht van de meest gangbare uitvoeringen en praktische tips waar je bij aankoop echt op moet letten.
Draadloze microfoons worden niet alleen op grote podia gebruikt. Ook bij presentaties, interviews, familiefeesten of het presenteren zitten er geen storende kabels in de weg – vooral wanneer de microfoon wordt doorgegeven. Net als andere RF-verbindingen bestaat een handmicrofoon-systeem uit zender en ontvanger die het signaal draadloos doorsturen.
Belangrijk zijn een stabiele verbinding, de juiste frequentiekeuze en een betrouwbare batterij-/accu-indicatie om onverwachte uitval te voorkomen. Moderne systemen kunnen de vergunningvrije band scannen op kanalen met zo min mogelijk storingen. Als je het systeem niet gebruikt, schakel de zender (handmicrofoon) uit om de gebruiksduur te verlengen. Bij meerdere draadloze sets zijn ontvangers vaak in een 19"-rack geïntegreerd; de aansluitingen naar de mixer zitten meestal aan de achterkant.
Compacte handmicrofoonset voor spraak en zang: AKG WMS 40 Mini Vocal / ISM 1.
Vergunningvrije en vergunningplichtige frequenties in Duitsland
In Duitsland is vastgelegd welke frequentiebanden vergunningvrij zijn en welke registratie/vergunning vereisen. Ook al stemmen fabrikanten hun systemen daarop af, een korte check vooraf loont – zeker bij oudere systemen (van vóór 2016), omdat bepaalde banden inmiddels (deels) zijn gereserveerd voor LTE- of DVB-T-diensten. Op vergunningvrije frequenties is de kans op storingen doorgaans groter dan in toegewezen banden. Een systeem dat beide opties ondersteunt, kan daarom zinvol zijn. Registratie loopt via de Bundesnetzagentur en brengt kosten en jaarlijkse tarieven per zender met zich mee. Details vind je op de website van de Bundesnetzagentur.
Bij headset-systemen is de zender geen handmicrofoon, maar gekoppeld aan een microfoon die via een beugel op het hoofd wordt gedragen. Let bij aankoop erop dat de beugel goed bij je past en ook bij langdurig gebruik comfortabel blijft. De bodypack-zender draag je meestal aan de riem of stop je in een zakje.
Headset-systemen worden gebruikt waar maximale bewegingsvrijheid telt – bijvoorbeeld in de fitness, bij presentaties, in het theater of bij musicalproducties.
Headset-set voor volledige bewegingsvrijheid: AKG WMS 40 Mini Earmic Set.
Lavalier-systemen (clipmicrofoons) gebruik je wanneer het vooral om spraak gaat, maar je om optische redenen geen handmicrofoon of headset wilt. Ook hier is er een externe zender die via een kabel met de microfoon is verbonden.
Lavalier-microfoons zijn populair in tv- en theateromgevingen, omdat ze gebaren en bewegingen nauwelijks beperken en heel onopvallend gedragen kunnen worden.
Voor presentaties en presentatie-werk: AKG PW 45 Presenter Set (bodypack + ontvanger + lavalier).
Wat voor zangers geldt, is ook voor instrumentalisten een voordeel: vooral op grotere podia willen veel muzikanten tijdens een solo naar voren of vrij kunnen bewegen. Daarom zijn er instrument-systemen die het gevoel van een instrumentkabel simuleren of waarvan de ontvanger op een pedalboard past – soms inclusief tuner. Voor instrumenten met jack-aansluiting zijn er bovendien compacte zenders die je direct kunt insteken.
In-ear monitoring
Ook voor in-ear monitoring worden draadloze verbindingen gebruikt – maar dan in de omgekeerde richting: het signaal gaat van de mixer naar de muzikant. De muzikant draagt dan een ontvanger in plaats van een zender. In de praktijk komt het daarom vaak voor dat muzikanten tegelijk een zender (voor instrument/microfoon) én een ontvanger (voor in-ear) aan de riem hebben.
Naast de bouwwijze is vooral bepalend welk frequentiebereik het draadloze systeem gebruikt. In hobbytoepassingen worden vaak vergunningvrije banden gekozen, terwijl professionele producties (touring) meestal met toegewezen frequenties werken – zeker wanneer veel draadloze verbindingen tegelijk draaien. Wie internationaal reist, doet er goed aan vooraf de nationale regels te checken.
Andere belangrijke criteria zijn de reikwijdte (afhankelijk van het systeem tot circa 100 meter) en batterij-/accu-eigenschappen: naast de gebruiksduur telt ook de laadtijd, zodat alle zenders bij aanvang van de show betrouwbaar inzetbaar zijn.
Een frequentieband is een afgebakend frequentiebereik binnen het spectrum van radiofrequenties. Voor elke band zijn een onder- en bovengrens vastgelegd.
Vergunningvrij (privé): 174–230 MHz, 823–832 MHz, 863–865 MHz, 1785–1805 MHz, 1880–1900 MHz, 2,4 GHz
Vergunningvrij (professioneel): 470–608 MHz, 614–703 MHz, 733–758 MHz
Toegewezen/vergunningplichtig: 1492–1525 MHz (alleen in gesloten ruimtes)
De banden 703–733 MHz en 758–788 MHz worden sinds 3 maart 2015 niet meer toegewezen aan draadloze microfoons. De LTE-downloadblokken (downlink) 758–788 en 791–821 MHz worden sinds begin 2020 eveneens niet meer uitgegeven voor draadloze microfoons.
VHF (“Very High Frequency”, vroeger ook “ultrakorte golf”) loopt van 30–300 MHz. In event-audio is vooral 174–230 MHz relevant. VHF-systemen tot 50 mW zijn volgens de huidige regeling tot eind 2025 algemeen toegewezen en mogen vergunningvrij mobiel worden gebruikt.
UHF (“Ultra High Frequency”) loopt grofweg van 300 MHz tot 3 GHz.
Binnen de EU is vooral de band 863–865 MHz vergunningvrij beschikbaar en wordt die vaak gebruikt voor eenvoudige draadloze toepassingen.
Als je veel draadloze verbindingen tegelijk gebruikt (bijv. bij grotere producties), bieden toegewezen banden in de praktijk vaak meer planningszekerheid en minder storingsrisico dan vergunningvrije banden.
Let op standaard/frequentiebereik, scan-/sync-functies, antenne- en ontvangstconcept en de omgeving (veel RF-gebruikers, Wi-Fi/2,4 GHz, bouwkundige afscherming). Voor kritische toepassingen is een systeem met betrouwbare kanaalplanning aan te raden.
Dat hangt af van frequentiebereik, bandbreedte van de systemen en de omgeving. Professionele systemen ondersteunen in geschikte UHF-banden aanzienlijk meer gelijktijdige kanalen dan instapoplossingen.
Voor live gebruik zijn vaak XLR en jack relevant. Let ook op level-opties (Mic/Line), stabiele rackmontage en goed afleesbare statusweergave (RF/AF, batterij, kanaal).
Betrouwbare gebruiksduur met duidelijke indicatie is essentieel. Net zo belangrijk is een realistische laadtijd, zodat zenders vóór aanvang van de show zeker klaar zijn. Voor langere inzetten zijn reserve-accu’s/batterijen en een vaste wisselplanning aan te raden.