54 artykułów
W technice eventowej trudno wyobrazić sobie naprawdę dopracowany show bez przemyślanej koncepcji oświetlenia. Nowoczesne LED-y i efekty świetlne dają ogromne możliwości, ale szybko robi się skomplikowanie – dlatego warto zachować pełną kontrolę nad światłem scenicznym. Profesjonalne sterowanie oświetleniem to podstawa, aby scena lub parkiet były oświetlone dokładnie tak, jak trzeba. Do zarządzania współczesnymi oprawami i efektami najczęściej wykorzystuje się technologię DMX.
Kto choć raz widział sterowanie światłem, zauważy, że wyglądem przypomina ono mikser audio. W profesjonalnym sterowaniu oświetleniem także znajdziesz przyciski i suwaki. Różnica polega na tym, że „miksowanie” światła to nie tylko intensywność (jasność/ściemnianie). Równie ważna jest sekwencja w czasie – dobre wyczucie momentu ma kluczowe znaczenie, dlatego zapisane programy i sceny świetlne potrafią ogromnie ułatwić pracę, o ile muzyka i akcja na scenie trzymają timing.
DMX to protokół komunikacji między urządzeniami oświetleniowymi – na przykład reflektorami, efektami i światłem ruchomym. Każde urządzenie musi mieć przypisany adres, bo w praktyce nie chodzi o jednoczesne włączanie i wyłączanie całej sceny, lecz o precyzyjny dostęp do konkretnej oprawy, lasera czy efektu. Działa to podobnie do sterowania MIDI: nadaje się adresy startowe, aby kontrolować jedno lub wiele urządzeń. Najprostszy układ to pojedynczy zestaw z kontrolerem DMX, natomiast większe realizacje mogą wykorzystywać wiele uniwersów DMX – każdy z nich obsługuje do 512 kanałów.
Standardem jest 5-pinowe okablowanie DMX, ale w praktyce często spotyka się również 3-pinowe złącza XLR (wyglądają jak kable mikrofonowe). Przy brakach w okablowaniu bywa, że używa się zwykłego kabla mikrofonowego – jednak nie jest to rozwiązanie zalecane.
Czy można używać kabla mikrofonowego jako DMX?
Choć z zewnątrz wyglądają podobnie, kabel mikrofonowy ma inne parametry elektryczne (m.in. impedancję), co może pogorszyć transmisję DMX. Ryzyko błędów rośnie wraz z długością kabla.
Osoby z audio mogą się zdziwić, że w wielu urządzeniach DMX znajdziesz tylko „wejście” i „wyjście” DMX. To dlatego, że urządzenia łączy się szeregowo (łańcuchowo): sygnał przechodzi od jednego urządzenia do kolejnego, aż dotrze do właściwego efektu lub reflektora. To ułatwia instalację, ale awaria sprzętu w środku łańcucha może spowodować, że urządzenia „za” nim przestaną reagować.
Rozwiązaniem są splittery DMX, które dzielą sygnał na kilka niezależnych linii – dzięki temu pojedyncza usterka nie pogasi całej sceny.
Po podłączeniu wszystkich urządzeń trzeba przypisać im kanały/adresy DMX, zwykle ustawiane bezpośrednio na oprawie.
Przy zakupie konsolety warto sprawdzić, ile urządzeń i kanałów DMX może obsłużyć. Na małych eventach często wystarczą kompaktowe kontrolery, czasem nawet z zasilaniem akumulatorowym. Zwykle na każdy kanał przypada tor sterowania, a wiele kontrolerów pracuje w trybie „layer” – suwaki działają na różnych warstwach, dzięki czemu np. 6 faderów może sterować łącznie 18 kanałami w trzech warstwach. W bardziej rozbudowanych sterowaniach znajdziesz zapisy scen i całych show, a także możliwość sterowania przez MIDI.
Na rynku są dostępne programy do sterowania DMX z dedykowanymi kontrolerami, które potrafią współpracować z oprogramowaniem DJ lub DAW, aby światło idealnie „siedziało” w tempie muzyki. Dzięki gotowym presetom można w kilka kliknięć uruchomić automatyczne show dopasowane do gatunku czy nastroju. Jako interfejs DMX dla komputera stosuje się specjalne kontrolery lub proste rozwiązania typu DMX USB.
Jeśli potrzebujesz urządzenia do odtwarzania zapisanych show bez bieżącej ingerencji operatora, sprawdzą się rejestratory DMX. Często odczytują programy z USB i są spotykane w instalacjach stałych: barach, gastronomii, na targach czy w sklepach. Zwykle oferują niewielkie możliwości edycji gotowych scen.
Sygnał DMX można przesyłać bezprzewodowo za pomocą nadajnika i odbiornika. To oszczędza okablowanie między sterowaniem a oprawami, co jest bardzo wygodne przy długich trasach od FOH do sceny. Systemy Wireless DMX są projektowane tak, aby działać stabilnie także w otoczeniu Wi-Fi i Bluetooth, często na dystansie nawet kilkuset metrów.
Jeśli rozbudowane sterowanie DMX nie jest konieczne, czasem wystarczą proste panele przełączające, aby włączać/wyłączać wybrane lampy. To podobna idea jak listwa zasilająca z przełącznikami. Dostępne są także dimmery, które pozwalają ustawić stałą jasność dla lamp (nie-LED).