Of het nu om zang, spraak of instrumenten gaat: tegenwoordig komen we nauwelijks nog onbewerkt audiomateriaal tegen. Zelfs een beetje equalizing kan helpen om een stem beter naar voren te brengen, bijvoorbeeld door de presence te benadrukken. Daarbij maken we onderscheid tussen effecten die het signaal vooral optimaliseren en creatieve effecten die het hoorbaar veranderen. Het gebruik van signaalprocessors is net zo oud als de opnametechniek zelf, maar tegenwoordig zijn ze veel betaalbaarder dan in de tijd van grote galmplaten in studio-kelders. Naast de ‘specialisten’ zijn er ook multieffecten verkrijgbaar die meerdere bewerkingen in één apparaat combineren.
Met verschillende taken helpen deze apparaten om het volume onder controle te houden. In het meest extreme geval gebeurt dat met een limiter die bijvoorbeeld het niveau tijdens een evenement of in een ruimte begrenst. Sommige processors, zoals de Behringer MDX2600 V2 (PAH0020550-000), bieden naast de limiter-functie ook extra mogelijkheden voor het bewerken van mono- of stereosignalen, waaronder expander, gate of de-esser.
Deze limiter is officieel erkend en maakt het mogelijk om de ingestelde ‘geluidsgrens’ te verzegelen, zodat er geen discussie over het volume ontstaat.
Op luidruchtige podia, waar de kans op feedback het grootst is, herkennen feedback-destroyers opbouwende frequenties in fracties van een seconde en elimineren ze automatisch. Sommige apparaten analyseren de mix continu om te reageren op feedback die ontstaat, terwijl de filters automatisch worden bijgesteld. Afhankelijk van het model kunnen meerdere frequenties tegelijk worden onderdrukt.
Crossover-filters zijn bedoeld om het volledige frequentiespectrum op te splitsen in afzonderlijke banden en deze door te sturen naar de juiste luidsprekers. Een voorbeeld is de subwoofer, die uitsluitend de lage frequenties weergeeft en geen midden of hoge tonen hoeft te verwerken. Daardoor worden mid- en hoogdrivers ontlast, wat zorgt voor een helderder en preciezer klankbeeld waarin elke speaker optimaal binnen zijn bereik kan presteren.
Voorbeeld van een crossover: Behringer CX2310 V2
Vrijwel iedereen heeft wel eens bewust of onbewust een equalizer bediend, of dat nu op de stereo-installatie thuis is of in de auto. In eenvoudige gevallen gaat het om twee of drie regelaars voor specifieke frequentiebanden. Op mengpanelen zijn EQ-secties meestal uitgebreider. Met een 3-bands toonregeling kun je vaak de middenfrequentie variabel instellen – dan spreken we van een parametrische equalizer. Een klassieke SSL-console biedt bovendien afzonderlijke regelaars voor lage en hoge middenfrequenties.
31-bands grafische EQ in de praktijk: Behringer FBQ3102HD Ultragraph Pro
Van een grafische equalizer spreken we wanneer de frequenties vast zijn toegewezen en als schuifregelaars naast elkaar zijn geplaatst. Zo kun je het frequentieverloop visueel aflezen – vandaar termen als ‘badkuip-EQ’ of ‘koestaart’. Grafische equalizers bevinden zich vaak aan het einde van de signaalketen, vlak voor de eindversterkers, om het geluid af te stemmen op de akoestiek van de ruimte. Vaak wordt een master-EQ gebruikt om dreunende lage frequenties in de som te corrigeren. Daarnaast is er meestal een low-cutfilter (high-pass) aanwezig dat lage frequenties onder een bepaalde waarde volledig verwijdert.
Deze DBX 231S equalizer biedt 31 banden per kanaal om de stereosom optimaal af te stemmen op ruimte en systeem.
Wie op zoek is naar een mengpaneel voor livegebruik, kiest vaak voor een model dat de meest gangbare effecten al geïntegreerd heeft. Maar ook buiten de mixer – bijvoorbeeld rechtstreeks op het podium – worden zelfstandige multieffecten vaak ingezet om het geluid gericht te beïnvloeden.
Terwijl de hierboven genoemde specialisten eerder geschikt zijn voor de totale mix, worden andere multieffecten direct op instrument of microfoon gebruikt. Zo kunnen zangers harmonieën, galm of vervorming aan hun signaal toevoegen. Ook effecten zoals chorus of compressie zijn beschikbaar, zodat de geluidstechnicus een kant-en-klaar, uitgebalanceerd signaal ontvangt – vooral handig wanneer hij nog niet met de band heeft gewerkt.
Multieffect voor flexibele soundbewerking: Behringer Virtualizer